Natuurinclusief lichtplan voor iconische brug in Almere
Credits project:
Architect: Quist Wintermans Architekten (www.qwa.nl)
Aannemer: Structon Civiel (www.strukton.nl)
Gemeente Almere maakt werk van natuurinclusief bouwen en dat is op deze locatie nog eens extra van toepassing. Een groot onderdeel van de uitvraag voor de brug was dan ook de verlichting op de brug. Er moest een lichtplan komen dat rekening hield met de omgeving van de brug, zodat met name de vleermuizen en bevers geen last hebben van het licht.
“In de tender stond dat het voorstel voor de brug een gezamenlijk plan van aannemer, architect en lichtarchitect moest zijn. Ik was dus al vanaf het begin betrokken bij het project”, vertelt lichtontwerper Iris Dijkstra van Atelier LEK.
“De helft van het Programma van Eisen bestond uit het lichtplan. De hoge duurzaamheidseisen die worden gesteld aan het Floriadeterrein zijn de nieuwe standaard in Almere. Ze golden dus ook voor de brug, die onderdeel is van het rondje Weerwater, een loop- en fietsroute. Momenteel is er nog niet zo veel te zien in de toekomstige Floriadewijk, maar na het evenement worden hier woningen gebouwd. Daar moesten we in het ontwerp al rekening mee houden. Bijvoorbeeld bij de veiligheidseisen en de intensivering van het gebruik van de brug.”
Bijzondere uitstraling
Verlichting die rekening houdt met de omgeving dus, maar tegelijkertijd wilde de gemeente ook een iconische brug realiseren, die zowel gedurende de dag als de nacht een bijzondere uitstraling zou hebben. “De kunst was om een concept te bedenken dat een samenhangend verhaal vertelde. Mijn plan leverde wel wat interne discussie op, tussen de afdelingen ecologie en beheer. Zo hebben we er bijvoorbeeld voor gekozen dat er geen verticale verlichting zou worden toegepast, waardoor de mensen die zich op de brug bevinden niet herkenbaar zijn. Op deze manier creëer je geen gordijn van licht, terwijl je dat vanuit de norm wel zou willen vanuit het oogpunt van sociale veiligheid. Dat vonden de beheerders lastig. Uiteindelijk heeft iedereen een beetje water bij de wijn moeten doen. Ook ik, want ik wilde in eerste instantie nog veel verder gaan in mijn duurzaamheidsambities. Ik wilde het liefst een totaal autonoom energiesysteem creëren, maar dat ging de gemeente te ver. Nu wekken de zonnepanelen bij de brug evenveel energie op als de verlichting op de brug verbruikt en op die manier is het toch energieneutraal.”
Het ontbreken van de verticale verlichting is in de ogen van Dijkstra een sterke ontwerpkeuze geweest. “Je wordt niet verblind door de verlichting, waardoor je een goed uitzicht hebt op de skyline van Almere. De horizontale verlichting geeft goed zicht op het wegdek, terwijl de lichtpunten zelf niet zichtbaar zijn omdat ze onder de reling zijn geplaatst. Er is ook calamiteitenverlichting, hoewel ik me afvraag hoe goed dat werkt. Officieel moet bij calamiteiten het verlichtingsniveau opgeschroefd worden naar 150 procent. Nu hebben we op de brug maar een lichtsterkte van gemiddeld 2 lux, dat wordt dus 3 lux en dat is nog steeds erg weinig. Bovendien moet iemand bij een calamiteit ook nog dat knopje zien te vinden waarmee je het lichtniveau opschroeft. Hulpverleners hebben waarschijnlijk meer aan de koplampen op de auto.”
Wat Dijkstra betreft zou de Weerwaterbrug in Almere een voorbeeld moeten zijn voor andere projecten. “Ik zie zo vaak dat brugverlichting veel te fel is, die balans tussen licht en donker zou veel beter kunnen en moeten. Helaas gaat men toch nog vaak uit van oude technieken en dimprotocollen.” De summiere verlichting zorgt ervoor dat het aangezicht van de brug overdag en ’s avonds compleet anders is. Is het werk van de architect daardoor in het donker onzichtbaar? Integendeel, vindt Dijkstra. “De oriëntatie van de pilonen verandert, waardoor je ’s avonds eigenlijk een heel ander kunstwerk krijgt. Je hebt twee kunstwerken ineen.”
Goed concept
Wie ook een natuurinclusief lichtplan zou willen toepassen op een brug of elders adviseert Dijkstra om een goed concept te bedenken. “Het is makkelijk om als opdrachtgever een duurzaam project uit te vragen, maar het is moeilijk om het ook te realiseren. Je hebt een sterk concept nodig en onderlinge afstemming. Vaak is de uitvraag niet voldoende om er inhoud aan te geven. In dit geval hadden we een heel sterk team, maar vaak zie je toch standaard oplossingen terugkomen. Je moet het als opdrachtgever dus concreter maken wat je wil. Dat we vanaf het begin samen hebben opgetrokken als ontwerpteam heeft zeker bijgedragen aan dit resultaat. Zowel in de prijsvraag als in de uitvoering heeft het integraal ontwerpen zich bewezen. Dat is de kracht van op tijd samenwerken.”
Congres Natuurlijk
Op 18 november geeft Iris Dijkstra op het Congres Natuurlijk een presentatie over het natuurinclusieve lichtplan. Schrijf je gratis in voor dit evenement via www.congresnatuurlijk.nl
Bij het thema van dit artikel betrokken organisaties
Meer artikelen met dit thema
Groningen wil meer regie op plaatsen laadpalen elektrische auto's
8 jan om 10:50 uurDe gemeente Groningen heeft eind december haar eerste door de gemeente zelf geëxploiteerde laadpaal voor…
Revealing Art, AI and Tech als thema van Amsterdam Light Festival
14 dec 2023Tot en met 21 januari vindt in Amsterdam het Amsterdam Light Festival plaats. Het thema van de twaalfde editie…
Vrijwel alle Amsterdamse straatverlichting met energiezuinige ledlampen
12 dec 2023Eind 2024 bestaat de openbare verlichting in Amsterdam voor 97 procent uit ledverlichting. De gemeente trekt…
Verlichting beheren is een fluitje van een cent met LMS
4 dec 2023Openbare verlichting efficiënt beheren én onderhouden: wie wil dat nu niet? Waar voorheen in Excellijstjes werd…
Beter en energiezuiniger straatbeeld met Essenze
30 nov 2023Essenze is een multifunctioneel led-armatuur van de Spaanse fabrikant Setga, met een zeer hoge mate van…
Mens en dier schetsen mee voor een optimale stadsverlichting
24 nov 2023Hoe kun je bij het lichtontwerp niet alleen het belang van de mens maar ook dat van de natuur goed meewegen?…
‘Durf je leveranciers kritische vragen te stellen’
28 sep 2023“Duurzaam werken en denken is beter voor ons allemaal, en voor Modernista bestaat er simpelweg geen alternatief…