Vergroenen met visie: hoe Scheveningen verandert van steenwoestijn naar stadspark

De druk op de openbare ruimte in Scheveningen is groot. Trottoirs zijn breed, pleinen vaak kaal en op zonnige dagen loopt de temperatuur in versteende straten fors op. Tegelijkertijd zorgen flinke regenbuien voor overlast in kelders en woningen. Daarnaast ontstaat er hittestress en neemt de biodiversiteit af. De urgentie is duidelijk: Scheveningen moet vergroenen – en snel ook. 

Dat is precies waar Patrick Spiegeler (programmamanager openbare ruimte en groen bij de gemeente Den Haag) en Peter Hofland (speelbeheerder groen & participatie voor stadsdeel Scheveningen) zich dagelijks mee bezighouden. Samen met collega’s uit verschillende gemeentelijke teams werken zij aan de uitvoering van de zogeheten vergroeningsstudie Scheveningen. 

Vergroenen als antwoord op hittestress en wateroverlast 

De aanleiding voor de studie is zonneklaar: klimaatadaptatie. “We hebben een klimaatstresstest laten uitvoeren voor de gehele stad. De stresstest geeft aan hoe kwetsbaar een gebied is voor wateroverlast, hitte, droogte en overstroming”, legt Spiegeler uit. “Je ziet dan ook meteen op een kaart waar bijvoorbeeld de hittestress het grootst is. Daarnaast is bij ons bekend waar bij hevige regenval wateroverlast ontstaat. Dat zijn de knelpunten.” 

Op basis van die gegevens zijn drie soorten locaties geselecteerd: quick wins, specials en plekken waar simpelweg meer bomen geplant kunnen worden. “Quick wins zijn relatief eenvoudig te vergroenen. Denk aan brede trottoirs, versteende hoeken, versteende middenbermen of verloren hoekjes in de openbare ruimte”, aldus Spiegeler. De specials zijn grotere projecten zoals versteende pleinen, vaak complexer, maar ook met meer potentie. 

Van beton naar beplanting 

De uitvoering van de vergroeningsplannen gebeurt pragmatisch én ambitieus. “We kijken waar verharding overbodig is”, zegt Hofland. “Heb je ergens een veel te breed trottoir of een ongebruikt pleintje? Dan vragen we ons af: kan dit niet gewoon groener?” 

Maar vergroenen is geen kwestie van ‘plant erin en klaar’. De ondergrond speelt een grote rol. “Op plekken met veel kabels en leidingen kun je geen bomen planten”, aldus Spiegeler. “Daar zoeken we naar alternatieven zoals heesters of lage struiken.” Ook is rekening gehouden met de bijzondere omstandigheden van Scheveningen: de zoute zeewind en zandverstuiving vragen om een ander type beplanting dan in het centrum van de stad. 

Het vergroenen van Scheveningen is niet alleen een technische oplossing voor klimaatproblemen, benadrukken Spiegeler en Hofland. Het draait ook om leefbaarheid. “Mensen willen simpelweg meer kleur en natuur in hun straat”, zegt Spiegeler. “Van een versteende wijk wordt niemand vrolijk.” En dat blijkt: waar het groen eenmaal is aangeplant, zijn de reacties vaak ronduit positief. 

Een goed voorbeeld is de Treilerdwarsweg, waar recent is vergroend. “Daar hebben we een paar groene vakken doorgetrokken en nieuwe bomen geplant”, zegt Hofland trots. “Het is nu echt een mooie, groene straat geworden. De reacties zijn ontzettend positief.” 

 
Aan de Treilerdwarsweg zijn groene vakken doorgetrokken en nieuwe bomen geplant 

Gedragsverandering  

Maar niet alles verloopt even vlekkeloos. De grootste uitdaging? Menselijk gedrag. “Je ziet dat mensen honden door nieuw aangeplante plantvakken laten lopen. Of ze lopen er zelf dwars doorheen”, verzucht Spiegeler. “En dan ben je alles weer kwijt. Dan mislukt het hele plan.” 

Daarom worden plantvakken bij nieuwe aanplant tijdelijk afgezet met paaltjes en ijzerdraad. Niet fraai, wel noodzakelijk. “Je moet echt voorkomen dat mensen de boel kapotlopen voordat het groen de kans krijgt te groeien”, aldus Hofland. 

Eigenaarschap en sociale controle 

Een van de succesfactoren is het creëren van eigenaarschap bij bewoners. In sommige gevallen nemen buurtbewoners het beheer van groen zelfs over. “We hebben aan de Van Boetzelaerlaan een aantal vakken vergroend. Daar onderhouden bewoners nu zelf het groen van een vak”, vertelt Hofland. “Er is een beheerovereenkomst gesloten en dat werkt heel goed.” 

Spiegeler beaamt: “Als mensen het gevoel krijgen dat het hún groen is, dan gaan ze er ook zuinig mee om. Ze spreken elkaar aan als iemand iets vernielt of zijn hond uitlaat in het groen. Dat is de kracht van sociale controle.” 

Maatwerk in participatie 

De gemeente Den Haag zet stevig in op bewonersparticipatie, ook al is dat niet altijd vanzelfsprekend. Spiegeler: “Voor quick wins doen we officieel geen participatie, maar we informeren wel. En vaak geven we bewoners alsnog wat keuzemogelijkheden. Bijvoorbeeld welk type beplanting ze liever zien.” 

In de praktijk gebeurt dat bijvoorbeeld via koffiekarren op locatie, waar bewoners in gesprek kunnen met ontwerpers en beheerders. “Op Lindoduin staan we straks ook weer met borden en QR-codes zodat mensen makkelijk de plannen kunnen bekijken en erop kunnen reageren”, zegt Hofland. “We willen het gesprek aangaan, laagdrempelig en open.” 

Pilotproject voor participatie 

Scheveningen fungeert bovendien als pilotgebied voor een nieuwe participatiestandaard die binnen de gemeente wordt ontwikkeld. “Dat betekent dat we met vaste tools gaan werken, zoals standaardbrieven en een digitaal platform. Alles komt online, overzichtelijk bij elkaar. Met QR-codes kunnen bewoners straks snel reageren op plannen”, aldus Spiegeler. Het doel is helder: participatie makkelijker maken en beter borgen. “Het moet geen extra drempel zijn, maar juist uitnodigend. En dat lukt nu steeds beter.” 

Monitoring en onderhoud als sleutel tot succes 

Een veelgehoord probleem bij vergroening is dat het enthousiasme bij de aanplant groot is, maar het onderhoud erna vaak achterblijft. In Scheveningen probeert de gemeente dit te ondervangen door al in de ontwerpfase na te denken over beheer. “We ontwerpen niet alleen voor het moment van oplevering, maar kijken ook wat er nodig is om het groen duurzaam te laten gedijen”, legt Spiegeler uit. Dat betekent: slimme beplantingskeuzes, een onderhoudsplan dat bij de locatie past, en betrokkenheid en al genoemde eigenaarschap van bewoners. 

Participatie verder dan inspraak alleen 

Participatie wordt in veel gemeenten gezien als iets formeels: een inspraakavond, een vragenlijst. Maar in Scheveningen probeert men echt verbinding te maken met bewoners. Hofland: “Het gaat ons niet alleen om meningen, maar om het kweken van een gezamenlijk gevoel van verantwoordelijkheid. Of het nu gaat om buurtkinderen die helpen planten, of ouderen die in gesprek gaan over wat ze missen in hun straat, het draait om eigenaarschap.” 

Meer dan klimaatadaptatie 

Hoewel vergroening vaak begint bij hittestress en wateroverlast, reiken de ambities van Den Haag verder. Vergroening draagt ook bij aan biodiversiteit, verbinding voor de fauna, luchtkwaliteit, mentale gezondheid en het aantrekkelijker maken van de stad voor bewoners én bezoekers. “Groen is multifunctioneel”, stelt Spiegeler. “Daarom proberen we het altijd zo te ontwerpen dat het meerdere doelen dient. Een boom is niet alleen schaduwgever, maar ook een habitat, een esthetisch element en een stukje verkoeling.” 

Groen heeft meerdere functies, zo willen de projectleiders ook in het Scheveningse project benadrukken 

Politiek-bestuurlijke context 

Dat vergroening in Scheveningen prioriteit krijgt, is geen toeval. Het onderwerp staat hoog op de politieke agenda van Den Haag. Mede door toenemende bewustwording rond klimaatverandering komt er steeds meer draagvlak en budget beschikbaar voor vergroening. 

Tegelijkertijd betekent dit ook dat projecten zorgvuldig moeten worden afgestemd met andere gemeentelijke afdelingen. “Je ziet dat stadsdelen, beleidsmakers, infrateams en communicatie elkaar beter weten te vinden. Dat maakt de uitvoering sneller én effectiever”, aldus Spiegeler. 

Vergroening als motor voor ontmoeting 

Een vergroende omgeving nodigt uit tot ontmoeting. Waar eerst een stenig pleintje lag dat nauwelijks werd gebruikt, ontstaat nu een plek waar buren elkaar groeten, kinderen spelen en ouderen even uitrusten in de schaduw. Het vergroenen van de openbare ruimte draagt daarmee ook bij aan sociale cohesie. Dit effect is moeilijk in cijfers uit te drukken, maar in reacties van bewoners is het duidelijk voelbaar. Een groene buurt voelt veiliger, vriendelijker en meer als ‘thuis’. 

Hoewel de aanpak in grote lijnen hetzelfde is, verschilt de uitvoering per wijk. “In de rijkere delen van Scheveningen heb je vaak meer ruimte. In arbeiderswijken is de openbare ruimte beperkt”, legt Spiegeler uit. “Daar vraagt vergroening om creatievere oplossingen en extra bescherming van aanplant.” 

Ruimtelijke puzzel

Vergroenen klinkt eenvoudig, maar in een stadsdeel als Scheveningen is het vaak een ruimtelijke puzzel. De openbare ruimte is beperkt, de druk op parkeerplaatsen is groot en veel infrastructuur ligt al vast. Daarom moet er creatief worden omgegaan met ruimte. Een enkele keer verdwijnt er bijvoorbeeld een parkeerplek. Dat zijn gevoelige keuzes, maar noodzakelijk. “We zoeken altijd de balans”, zegt Spiegeler. “We willen vergroenen zonder de wijk te blokkeren.” 

Scheveningen heeft binnen Den Haag een eigen identiteit, die ook terugkomt in het groenontwerp. De beplanting wordt afgestemd op de zilte zeelucht, de windrichting en de bodemgesteldheid. Maar ook esthetisch sluit het ontwerp aan bij de omgeving. “Waar het ene gebied vraagt om robuuste inheemse duinplanten, kiest een andere straat juist voor inheemse beplanting met meer kleur”, legt Hofland uit. 

De juiste beplanting verschilt per gebied. waar het ene gebied gebaat is bij robuuste, inheemse duinplanten, past in een andere straat juist kleurrijke, inheemse beplanting beter

De vergroeningsstudie is niet het einde van het proces, maar het begin van een veranderende visie op stadsontwikkeling. Nieuwe generaties stedelijke ontwikkelaars kijken anders naar ruimtegebruik, waarbij natuurinclusief ontwerpen steeds meer de norm wordt. “Scheveningen is in die zin een laboratorium voor de rest van de stad,” aldus Hofland. “Wat hier lukt, inspireert elders. En wat hier niet werkt, daar leren we van. Uiteindelijk gaat het erom dat groen niet de uitzondering is, maar het uitgangspunt.” 

Groene olievlek 

Wat begon als een studie is inmiddels uitgegroeid tot een beweging binnen de stad. “Het is net een groene olievlek”, zegt Hofland. “Steeds meer mensen raken betrokken, steeds meer plekken krijgen een groene impuls.”  De vergroeningsstudie Scheveningen is dan ook geen eindpunt, maar een begin. “Het is een manier van denken die steeds normaler wordt”, besluit Spiegeler. “En dat is precies wat we nodig hebben.” 

Dit artikel is verschenen in Straatbeeld 2/2025. Lees meer van deze editie in onze digitale bibliotheek.