Groene winkelgebieden goed voor mens, natuur, klimaat en economie

Tekst: Manon van Ketwich, Kim van der Leest en Jan Willem Kerssies

De Levende Openbare Ruimte is een op wetenschappelijk onderzoek en gebruikerservaringen gebaseerde handleiding. Het dient als inspiratiebron voor provincies, waterschappen, gemeenten, stedenbouwkundigen, beheerders, (landschaps-)architecten en groenprofessionals. De meerwaarden van groen zijn steeds meer bekend. De vraag is dan ook niet meer óf we groen moeten toepassen. Het gaat erom welk groen we op welke locatie en op de juiste manier toepassen voor het beste effect.

De handleiding De Levende Openbare Ruimte helpt in gesprekken de mogelijkheden van groene oplossingen tijdig mee te nemen en maximaal in te zetten voor de gewenste functies. Als dat lukt, worden er niet alleen betere locaties ontworpen, maar ook ontwikkeld tegen minder kosten en met minder onderhoud. Het handboek geeft ook inspiratie voor de invulling van duurzaamheidsdoelstellingen, aanbesteding en processtappen om te komen tot een duurzame levende openbare ruimte. NL Greenlabel heeft hiervoor een belangrijke bijdrage geleverd.

Opzet 

De Levende Openbare Ruimte omvat negentien thema’s waarvoor groen bewezen meerwaarde heeft. De thema’s zijn praktisch geordend onder vier pijlers: Mens, Klimaat, Natuur en Economie. Naast aandacht voor biodiversiteit, waterbergen, hittestress en circulariteit gaat het ook om combinaties maken met groene oplossingen voor de mens. Denk aan ontmoeten, veiligheid en bewegen. Stille plekken om te ontspannen. En ontwikkelingen als burgerparticipatie, deeltuinen en drukte verdelen. Voor een prettige, gezonde en veilige leefomgeving. Om heel gericht de meerwaarden van groen te belichten, is er voor zeven type gebiedsfuncties zoals parken, winkelstraten en pleinen, sportterreinen, zorgterreinen, bedrijventerreinen of buurtgroen een mindmap toegevoegd. De mindmaps zijn een handig hulpmiddel bij integraal ontwerpen en gesprekken met multidisciplinaire teams.

Infranatuur

In het handboek staan meer dan 500 inspirerende gerealiseerde praktijkvoorbeelden voorzien van een toelichting. Groen dat kan worden verbonden met grijs (infra), blauw (water), rood (gebouwen) en zelfs geel(energie). Functioneel groen toegepast langs straten, (spoor)wegen, trambanen, voetgangers- en fietsroutes, ov-haltes en kades. Groenblauwe verbindingen zorgen ervoor dat mensen meer gaan wandelen en fietsen. Autoluwe groene straten zijn tevens ouderen- en kindvriendelijk en komen de leefbaarheid van steden zeer ten goede.

Winkelgebieden en pleinen 

Een van de hoofdstukken gaat dus over de gebiedsfunctie winkelgebieden en pleinen. De winkelbranche heeft te maken met een verschuiving naar online bestellen van producten. Dit zorgt ervoor dat beleving met bezoekers van winkelstraten en pleinen steeds belangrijker wordt. Een circulaire, duurzame en groene inrichting van het winkelgebied kan bijdragen aan een optimale beleving. Groen heeft een rustgevend effect op mensen, planten en bomen nodigen uit tot een langer verblijf en leidt tot een ander koopgedrag. Voor de horeca geldt zelfs dat meer groen ook bijdraagt aan meer omzet. Groene buitenruimten maken het mogelijk om op meer plekken aantrekkelijke terrassen te exploiteren. Veel plaatsen hebben pleinen waar bewoners en toeristen kunnen verblijven. Met groen kan een meer besloten omgeving worden gecreëerd. Zo ontstaan aantrekkelijke ontmoetingsplekken, plekken in de schaduw en kan de drukte beter over de ruimte worden verdeeld.

Mindmap

De mindmap pleinen en winkelgebieden geeft een handig overzicht van de verschillende groene thema’s en meerwaarden om te bespreken en mee te nemen in integrale ontwerpen voor prettige groene winkelstraten en pleinen. De thema’s economie, natuur, klimaat en mens worden in de handleiding op basis van wetenschappelijk onderzoek uiteen gezet.



Economie
Groene rustpunten in winkelgebieden leiden tot een langer verblijf. Groen in en nabij winkels kan tot 12 procent meer omzet genereren. Winkelend publiek is bereid in een winkelstraat met groen meer te betalen voor een product dan in een winkelstraat zonder groen. Ook een daktuin of dakpark kan ingezet worden voor meervoudig ruimtegebruik en biedt mogelijkheden voor exploitatie. Dat kan vooral in de bebouwde omgeving, met beperkte en dure vierkante meters, een interessante oplossing zijn.

Natuur
De aandacht voor het belang van het gebruiken van duurzame materialen in de maatschappij groeit enorm. Het toepassen van groen draagt bij aan een duurzaam imago. Denk aan gevarieerde beplanting die bijdraagt aan meer biodiversiteit. Voor vlinders en bijen kan een groene buitenruimte een belangrijk onderdeel zijn van hun voedselnetwerk in de stad of omgeving. De openbare ruimte kan ook ingezet worden voor lokale gezonde voedselproductie. Er kunnen kruiden worden gekweekt voor een gezonde kantine/restaurant.

Klimaat
Groen kan bijdragen aan de waterkwaliteit als het wordt ingezet voor biologische reiniging van vrijkomend afvalwater. Deze functie is te combineren met het opvangen van piekbuien. De inrichting van pleinen en winkelgebieden is vaak versteend om grote stromen mensen aan te kunnen. Hitte kan dan een groot probleem zijn, omdat de gevoelstemperatuur tijdens hete zomers hier enorm oploopt. Bij een gevoelstemperatuur van boven de 35 graden willen mensen er nauwelijks nog verblijven omdat stilstaan te warm is. Dit heeft vervolgens gevolgen op het aantal bezoekers en de consumentenbestedingen. Meer groen kan in warme perioden de temperatuur op straatniveau verlagen en het thermisch comfort van voetgangers verbeteren. Dat leidt tot een aangenamer en langer verblijf.

Groen van voldoende omvang rond winkels zorgt voor schaduwplekken en helpt om de opwarming van gebouwen te beperken. Groene daken, al dan niet in combinatie met groene gevels, zijn juist bij (grotere) gebouwen zeer zinvol om opwarming tegen te gaan. Groen rondom gebouwen leidt tot vermindering van energieverbruik van bijvoorbeeld airco’s. Daardoor neemt ook de uitstoot van CO2 af. Zowel in de binnen- als buitenruimte kan groen ingezet worden om verontreinigingen uit de lucht te halen en de luchtkwaliteit te verbeteren.

Mens
Aangenaam geurende beplanting helpt om een gewenste beleving te creëren. Groen en water kunnen aangename natuurgeluiden produceren. Groen kan helpen om de geluidsoverlast van het verkeer als minder hinderlijk te ervaren. Groene gevels reduceren het geluid op straatniveau. Uitzicht op groen draagt bij aan het verminderen en sneller herstellen van stress. Ook groene gevels of groene wanden zijn hiervoor heel effectief. Werknemers en bezoekers voelen zich prettiger in het groen. Ze ervaren minder stress, kunnen zich beter concentreren, zijn creatiever en productiever.

Groen op de werkplek zorgt ook voor een hogere werktevredenheid. Daarnaast worden groene winkelgebieden vaker als beter, veiliger en schoner gezien. Groen leidt tot minder criminaliteit en vandalisme. Wijken met groen hebben gemiddeld 42 procent minder criminaliteit dan wijken zonder groen. Ook groene gevels dragen bij aan een gevoel van veiligheid.

Voorbeelden

Veel meer voorbeelden kan men terugvinden in de handleiding De Levende Openbare Ruimte om betrokkenen te helpen en inspireren bij het integraal ontwerpen, aanleggen en beheren van levende openbare ruimten. Deze handleiding is een vervolg en aanvulling op de succesvolle handleidingen De Levende Tuin, gepubliceerd in 2018 en Het Levende Gebouw, gepubliceerd in 2019. Alle drie handleidingen zijn digitaal in te zien en te bestellen op www.vhg.org.