Afgedankte straatverlichting vaak niet goed verwerkt
Tekst: Bart van Kalkeren, extern consultant Wecycle
Nagenoeg elke gemeente in Nederland heeft een aanpak voor het energiezuiniger maken van de straatverlichting. In praktijk komt dat neer op het vervangen van conventionele straatverlichting door ledverlichting. Vaak worden bij deze exercitie tevens de armaturen vervangen en soms ook de lichtmasten.
Afgedankte straatverlichting valt onder de zogeheten Regeling Afgedankte Elektrische en Elektronische Apparatuur (AEEA). Die verplicht producenten en importeurs om op de markt gebrachte lampen en armaturen weer in te zamelen als deze worden afgedankt. Lampen en armaturen bevatten namelijk veel herbruikbare grondstoffen die uitstekend kunnen worden gerecycled en opnieuw kunnen worden ingezet. Daarnaast kunnen in afgedankte straatverlichting milieubelastende stoffen zitten, zoals pcb’s in armaturen of kwik in spaarlampen.
Hoewel de plicht om in te zamelen dus bij de producenten en importeurs van straatverlichting ligt (de zogeheten producentenverantwoordelijkheid), kunnen die enkel aan die plicht voldoen als de gemeenten meewerken, zegt Gied van Hoorn van LightRec, het gezamenlijk platform van verlichtingsproducenten en -importeurs. “Het is daarom belangrijk dat gemeenten de afvoer van oude straatverlichting en armaturen goed regelen. Dat kan op twee manieren. Ofwel neem contractueel de verplichting op dat de uitvoerende installateur alle lampen en armaturen laat verwerken bij een zogeheten WEEELABEX gecertificeerde verwerker. Ofwel maak goede afspraken met onze inzamelpartner Wecycle, zodat deze de inzameling op zich kan nemen.”
Meer grip
Voor dat laatste model koos de gemeente Huizen, die per jaar zo’n 500 oude armaturen door circulaire of recyclebare led-armaturen vervangt. “Net als alle andere gemeenten besteden we dat uit aan een gespecialiseerde installateur”, zegt Thomas Wittekamp, beheerder openbare verlichting bij de gemeente. “Maar in plaats van contractueel op te nemen dat deze de armaturen moet afvoeren naar een ‘erkende verwerker’, laten we Wecycle voor de duur van elk vervangingsproject een inzamelcontainer plaatsen op de gemeentelijke milieustraat. Alle vervangen armaturen worden daar verplicht voor recycling verzameld. Het is wat meer werk voor ons, maar het is duurzamer, omdat de installateur niet met grote hoeveelheden armaturen door het land hoeft te rijden. En belangrijker nog: we houden als gemeente veel meer grip op de stroom lampen en armaturen die vrijkomt na vervanging en weten echt zeker dat de materialen verantwoord worden afgevoerd.”
Dat laatste is vaak een probleem bij gemeenten die de afvoer geheel in handen van de installateur leggen, zegt Bart van Kalkeren, extern consultant bij Wecycle. Hij zegt: “In alle gevallen geldt dat zowel opdrachtgever als uitvoerder de verplichting hebben om de oude verlichting apart te houden en in te leveren voor recycling. Naast de wettelijke verplichting om AEEA apart in te zamelen, geldt de aanvullende voorwaarde dat deze apparaten alleen verwerkt mogen worden bij WEEELABEX-gecertificeerde bedrijven. Alleen: als dat niet uitdrukkelijk in het bestek en de overeenkomst staat, is de kans groot dat veel armaturen naar oud-ijzerbedrijven verdwijnen, die meestal niet beschikken over de benodigde certificering. Ook de masten, waarin zich vaak nog bekabeling en apparatuur bevindt, worden in veel gevallen niet op de juiste wijze afgevoerd en verwerkt. En restmaterialen als polycarbonaat blijken ook vaak te worden doorverkocht.”
No-brainer
Volgens Arthur Klink van stichting Openbare Verlichting Nederland (OVLNL) leggen veel gemeenten al te makkelijk de verantwoordelijkheid bij de installateur. Dat is volgens hem vooral een gebrek aan focus: het beheer van de openbare verlichting valt bij middelgrote en kleine gemeenten vaak onder de civieltechnische afdeling, daardoor is de kans aanwezig dat simpelweg de capaciteit ontbreekt om zaken zelf ter hand te nemen. Klink: “Het blijkt dat de meeste gemeenten ervan uitgaan dat de vervangen verlichting verantwoord wordt verwerkt. Echter, er zijn meestal geen mechanismen waarmee deze veronderstelling wordt gemonitord of bevestigd. Terwijl de meeste zichzelf respecterende gemeenten wel degelijk een ambitieus duurzaamheidsprogramma of zelfs circulaire doelstellingen hebben. Dan is het goed regelen van de inzameling en verwerking van straatverlichting eigenlijk een no-brainer.”
Volgens Klink staat OVLNL klaar om gemeenten te helpen. “We hebben een standaard bestektekst en contracttekst gemaakt die elke gemeente zo kan gebruiken. Het borgen van een juiste handelswijze is daarmee heel eenvoudig. In de aanbestedingsstukken kan de verplichting worden opgenomen dat vervangen lampen en armaturen uitsluitend mogen worden afgevoerd naar WEEELABEX-gecertificeerde verwerkingsbedrijven. Hetzelfde geldt voor overeenkomsten die door de gemeente met de installatiebedrijven wordt gesloten.”
Ook Van Kalkeren benadrukt dat aan de inzameling en verwerking via Wecycle geen kosten zijn verbonden. Hij beseft dat het retourneren van complete lichtpunten bij leveranciers met een retoursysteem gemeentes een vergoeding oplevert van de schrootwaarde, maar stelt samen met Van Hoorn dat de echte motivatie toch zou moeten zijn dat gemeenten hun verantwoordelijkheid moeten willen nemen. Van Hoorn vervolgt: “Door de armaturen af te zetten naar oud-ijzerbedrijven zonder certificaat, wordt niet alleen gehandeld in strijd met de wettelijke verplichting maar is ook het risico op potentiële milieuschade groot.”
Meer informatie
Als u meer informatie wilt over correcte verwerking van straatverlichting of op zoek bent naar documentatie zoals bestekteksten kunt u kijken op de OVLNL bibliotheek of contact opnemen met Bart van Kalkeren, extern consultant van Wecycle, via Bart@vkmc.nl of 06 23554092. Een afspraak is ook mogelijk.
Dit artikel is verschenen in Straatbeeld 2, thema ontwerp & inrichting. Je kunt hier het magazine gratis doorbladeren.
Bij het thema van dit artikel betrokken organisaties
Meer artikelen met dit thema
‘Durf je leveranciers kritische vragen te stellen’
28 sep 2023“Duurzaam werken en denken is beter voor ons allemaal, en voor Modernista bestaat er simpelweg geen alternatief…
Lichtmasten kunnen makkelijk een tweede ronde mee
27 sep 2023Lichtmasten een tweede leven geven. Dat is één van de missies die Valmont voor zichzelf heeft. Ook wil de…
Waarom kiezen voor Zhaga-armaturen in de openbare verlichting?
27 sep 2023De verlichtingssector speelt een fundamentele rol in de duurzame ontwikkeling van steden. Volgens gegevens van…
Minder elektriciteit, minder kosten, minder uitstoot
26 sep 2023Het stroomnet in ons land zit overvol. Zo vol dat het de energietransitie in de weg zit en steeds meer…
Ledsignalering in de weg laten voetganger en fietser veilig oversteken
26 sep 2023Veilig oversteken is voor elke weggebruiker van essentieel belang, maar vooral voor fietsers en voetgangers is…
Urban Units: een nieuwe norm voor het stadsleven
26 sep 2023URBAN UNITS is een concept dat draait om HEPER's ideaalbeeld van buitenlichtmasten die als infrastructuur…
Vakbeurs Openbare Ruimte, Focus Op: Lightronics
25 sep 2023Sunpole C integreert zonne-energie in openbare verlichtingssystemen
25 sep 2023GHM Eclatec staat bekend om zijn inzet voor milieuvriendelijke technologieën en heeft zich actief ingezet om…