‘Meer aandacht voor optelsom bekende maatregelen kan sociale veiligheid verbeteren’

Het is allemaal niet nieuw en revolutionair, zegt Michiel Meurs, partner en directeur bij FromAtoB aan het eind van het gesprek, waarin hij een pleidooi houdt voor onder andere heldere zichtlijnen, verlichting in de juiste gradatie, groenbeheer, wayfinding over obstakelvrije routes én voor samenwerking. “Maar het is goed om weer aandacht te vragen voor die optelsom, zodat je de sociale veiligheid kunt verbeteren.” 

“Vanuit de Wet Gelijke Behandeling is heel veel geld en aandacht besteed aan het toegankelijk maken van voorzieningen in de openbare ruimte”, begint Meurs. “Maar ik heb het idee dat de sociale veiligheid daarbij wat onderbelicht is gebleven. Terwijl dit grote groepen raakt. Daar zou misschien meer aandacht en regelgeving voor moeten komen.”  

Abri als voorbeeld 

Meurs geeft een voorbeeld rond abri’s. Vijftien jaar geleden ontwierp FromAtoB de R-Net abri voor het hoogwaardige OV-netwerk in de Randstad, met de ambitie meer comfort en service te bieden. Als producteis was een voorwand geponeerd, om de wachtende reiziger te beschermen tegen weersinvloeden.  

Meurs: “Wij dachten na over de consequenties van het deels dicht maken van een open hokje. Dan creëer je een ruimte die in theorie sociaal onveilig zou kunnen zijn. Daarom hebben we voor minimaal twee toegangen gezorgd, zodat je niet kan worden klemgezet door iemand die de enige toegang blokkeert. Daarnaast creëerden we voldoende diepte; als er iemand op een bankje zit, kun je er nog steeds voorlangs om naar de andere toegang te komen.” Als derde punt noemt Meurs zichtlijnen: “Het is heel belangrijk dat er aan alle kanten glas zit, zodat je in alle richtingen vrij zicht hebt. Je kunt dan niet overvallen worden door iemand die plotseling opduikt.”  

Hij raakt daarbij een gevoelig punt, want voor de exploitatie van de abri’s worden vaak in de zijwand reclameposters gemonteerd, die het vrije zicht ontnemen. De oplossing die FromAtoB suggereerde was om de reclame niet in de abri, maar verder op het perron in een losse posterbak - de zogeheten mupi - te monteren. “Een win-winsituatie: de reizigers hebben vrij zicht en voelen zich veiliger, de reclame is beter zichtbaar omdat er minder snel mensen voor staan.” 

Toch is het een oplossing die je nog weinig ziet, vertelt Meurs. Regelgeving en wil zit dat soms in de weg. “Er moeten aparte vergunningen voor een mupi worden aangevraagd en dat hoeft niet wanneer je de reclame in de zijwand van de abri plaatst.” De procedure rond zo’n mupi wordt soms lastig gevonden, merkt Meurs, die een soort koudwatervrees voor het aanvragen van die vergunning bespeurt bij mensen die de haltes voor het openbaar vervoer inrichten. “Dan kiezen ze vaak voor een abri zonder gesloten voorwand en zetten ze de reclame in de zijwand.”  

Die terughoudendheid is onnodig, meent hij. “Ik heb bijvoorbeeld in Almere een vergadering bijgewoond waar die vergunning moest worden aangevraagd. De architecten en stedenbouwkundigen begrepen het heel goed. We kregen in één keer een stuk of vijftig vergunningen voor het plaatsen van die mupi’s.” Dat is niet overal zo overigens. In Zuid-Holland vond zijn pleidooi geen gehoor en koos men voor de makkelijke oplossing om de posters wel in displays in de abri’s te plaatsen.  

Gelijkmatige verlichting 

Naast zichtlijnen is verlichting een belangrijk punt rond sociale veiligheid. “Daar is veel onderzoek naar gedaan. Fellere verlichting levert niet per se een verbetering op, integendeel, het kan voor contrasten zorgen waardoor het naast het pad juist erg donker is en kwaadwillende personen opeens kunnen opduiken. Je loopt of fietst dan in een soort etalage.” 

Uit een onderzoek van Arup van enkele jaren geleden rond verlichting en de veiligheid - ook specifiek voor vrouwen - kwam naar voren dat de plekken die veiliger werden gevonden niet de plekken waren met de hoogste gemiddelde graad aan verlichting, vertelt Meurs. “Dus niet de plekken met een piek aan licht en veel donkerte ernaast, maar juist de plekken met gelijkmatige verlichting en een gelijkmatiger overgang. Ook warmere verlichting wordt als veiliger ervaren dan kil wit licht.” 

Bij de genoemde abri’s van R-Net dacht FromAtoB daar ook over na: de abri zelf is de huiskamer met het meeste, nog prettige licht, zodat je ook de ov-informatie kunt lezen. Op het perron is het dan iets minder licht en in de buitenruimte bouw je het aantal lumen langzaam verder af. 

Beheer en inrichting 

Meurs noemt nog enkele knoppen waaraan gedraaid kan worden bij het sociaal veiliger maken van de openbare ruimte. Niet alleen rond het stilzitten bij een bushalte, maar ook als je een bepaalde route gaat lopen. Ook daar gaat het om zichtlijnen en licht om het tracé te scannen. “Dan is het prettig als er geen donkere stukken of obstakels vlak langs het pad liggen. Maar zorg daarnaast voor een obstakelvrije route. Dan hebben we het over drempels of opstapjes die je in de weg kunnen zitten of die je afleiden als je je pas moet versnellen of moet gaan rennen. Bij de inrichting kan daar meer rekening mee worden gehouden.” 

Dat geldt ook voor het beheer, stelt Meurs. “Dingen in de openbare ruimte die kapot zijn, maken de ruimte ook onveilig, zowel voor het gevoel als in het gebruik. Zoals bij niet werkende verlichting, scheefliggende stoeptegels of door vandalisme vernielde objecten die blijven liggen.” Hij noemt specifiek het groenbeheer. “We houden allemaal van bomen, struiken en ander groen, maar als dat te veel doorgroeit en de zichtlijnen belemmert, is dat ook niet prettig voor de sociale veiligheid.” 

Meurs geeft een voorbeeld in de gemeente Almere, waar allerlei busbanen losliggen van de autowegen. “De busbaan ligt vaak achter bebouwing en in het groen. Dat leverde vandalisme op, ook omdat het groen te ver was doorgegroeid. Na een flinke snoeiactie, waarna de kortere snoeilijn ook goed werd bijgehouden, bleven de bushaltes beter zichtbaar vanuit woningen en werd het vandalisme fors teruggedrongen. Dus groenbeheer is echt heel erg belangrijk.” 

Wayfinding en samenwerking 

Als laatste aspect benoemt Meurs wayfinding.” Als je op plekken waar je niet vaak komt, je weg naar de halte of het station vlot kunt vinden door goede aanduiding, geeft dat een veiliger gevoel. Zeker als je die routes bundelt en mensen over dezelfde paden stuurt, zodat er meer ogen zijn.” 

Het vergroten van de sociale veiligheid is een kwestie van nuchter en logisch nadenken, besluit Meurs. “Sommige dingen weghalen, andere plaatsen en zorgen dat die goed functioneren. Dat vraagt wel om samenwerking, want vaak is het zo ingericht dat al die aparte zaken door verschillende afdelingen of instanties gepland, beheerd of vergoed worden. Synergie kan veel win-win opleveren. Uiteindelijk is iedereen daarbij gebaat.” 

FromAtoB 
Bunnik 
030 241 2322 
fromatob.nl