Merwedekanaalzone: groene en duurzame stadswijk in hartje Utrecht

donderdag 27 februari 2020
timer 6 min
De stad Utrecht is de sterkst groeiende stad van Nederland. De stad groeit van 330.000 inwoners in 2016 naar 430.000 inwoners in 2030. Deze groei biedt de stad kansen, mits goed ingepast. De gemeente wil de stad gezond en aantrekkelijk maken. De Merwedekanaalzone is een van de projecten waarin deze wensen en opgaven terugkomen. In deze wijk komt plaats voor 6000 woningen voor 12.000 mensen.

Afbeeldingen en illustraties: OKRA Architecten

“Merwede is een voorbeeld van een wijk waar we willen verdichten”, stelt Marcel Haak van de gemeente. “Op deze manier kunnen we goed voorzien in de groeiende vraag naar woningen op een klein oppervlak.”

Vijf thema’s

De missie van Merwede is samen te vatten in vijf thema’s. Een van die thema’s luidt dat de bewoners zich vrijelijk door de wijk bewegen en dat allemaal zonder eigen auto. “Merwede wordt een autoluwe wijk”, legt Haak uit. “Voor degenen die echt een auto willen gebruiken van en naar de bestemming zijn deelauto’s beschikbaar. Deze zijn te gebruiken vanaf de parkeergarages die aan de randen van Merwede liggen. Het is de bedoeling dat iedereen die de wijk betreedt, zijn of haar auto daar plaatst en wanneer een deelauto gewenst is, kan deze vanaf hier gepakt worden.”


De wijk Merwede heeft verschillende focuspunten, zoals mobiliteit, klimaatbestendigheid en circulariteit.

Bewuste keuze

De duurzamere vorm van mobiliteit vereist wel een bepaalde drive van de inwoners. “Het moet echt een bewuste keuze zijn van mensen om hier te wonen”, stelt Haak. “Er komen geen oprijlanen voor de woningen, dus mensen met twee auto’s voor de deur zullen niet zo gauw de keus maken om hier te gaan wonen.” In de gehele wijk is in de garages plek voor 1800 auto’s, wat neerkomt op 0,3 auto per inwoner. Deze parkeerplekken kunnen voor maximaal drie jaar gehuurd worden. De doelgroep die op Merwede af zal komen is vatbaar voor uitdagingen op het gebied van gezond stedelijk leven, waaronder dus de wijze van verplaatsen. “De nabijheid van alle voorzieningen maakt het mogelijk dat fietsen en lopen de voornaamste vervoersopties zullen zijn", stelt Haak. 


De gedachte in Merwede is: eerst lopen, dan fietsen, dan ov. De auto komt als allerlaatste optie in beeld.


De ‘klassieke straat’ zal in Merwede dus niet te vinden zijn. De focus ligt in Merwede op de fietser en de voetganger. “Er is geredeneerd vanuit de gedachte lopen, fietsen, ov, auto. Dat betekent dat we ervanuit willen gaan dat mensen eerst lopen en fietsen alvorens ze het ov, en als laatste optie de auto, gebruiken. Om te kunnen faciliteren aan de ov-wens is een zogeheten HOV-baan uitgetekend”, vertelt Haak. Dit is hoogwaardig ov en zorgt ervoor dat de bushaltes en ander ov op slimme plekken worden geplaatst.

Groen en stil

Merwede wordt dus een ‘stille’ wijk met zo min mogelijk gemotoriseerd verkeer. De openbare ruimte van Merwede kent een hoog percentage groen, waardoor water goed kan infiltreren in de bodem. Omwille van de wateroverlast en droogte wordt regenwater bij extreme regenbuien vooral vastgehouden in plaats van zo snel mogelijk afgevoerd naar riool en/of oppervlaktewater. Dit geldt overigens niet alleen voor de openbare ruimte, maar ook in binnentuinen en op daken. Vijftig procent van de daken wordt groen, waarvan de helft als retentie- of polderdak: een combinatie van een waterbergend dak met een daktuin, met royale aanplant. Dat laatste is een belangrijk instrument tegen hittestress. De rijke beplanting biedt niet alleen schaduw, maar zorgt ook voor verdampingsverkoeling.

Gezond klimaat

Behalve dat groen in Merwede een rol speelt bij klimaatadaptatie en bijdraagt aan de biodiversiteit, draagt het ook bij aan de gezondheid van mensen in het gebied. Er bestaat een duidelijke relatie tussen groen en gezondheid, zowel rechtstreeks als indirect. Rechtstreeks door een positief effect op de fysieke leefomgeving zoals milieukwaliteit, geluidsdemping, minder fijnstof, minder hittestress en betere waterhuishouding. Indirect bevordert groen gezond gedrag, niet alleen fysiek (lopen, fietsen, sporten en spelen), maar ook sociaal (ontmoeting).

Op het gebied van klimaatadaptatie en circulariteit biedt Merwede integrale oplossingen. “De kwaliteit van een groene en levendige stadswijk biedt kansen om te zorgen dat de openbare ruimte op een vanzelfsprekende manier bijdraagt aan hittestress, dat water op een slimme manier wordt opgevangen en tijdelijk gefilterd en hergebruikt wordt.”

Kanaalwaardig

De beplanting van Merwede is bewust gekozen en bestaat uit een mix van soorten die passen bij een kanaal: “Denk aan populieren, maar ook elzen en essen”, aldus Haak. In het woongebied wordt onderscheid gemaakt tussen de straten, pleinen en binnenhoven. Het planten van veel bomen en groen vraagt om optimaal afstemmen van ondergrondse en bovengrondse infrastructuur. Buiten Merwede om worden circuits gelegd met inprikkers naar binnen waar de infrastructuur in de ondergrondse profielen de wijk in wordt gelegd, en waarlangs bomen ongehinderd kunnen groeien.

De openbare ruimte vormt een essentieel onderdeel van de wijk Merwede. Het gebied is gelegen in een netwerk van lange doorgaande infrastructuur op de schaal van de stad. Als contrast met de lange lijnen van de nabijgelegen Europalaan en het Merwedekanaal biedt de wijk een afwisselende en fijnmazige aaneenschakeling van routes, pleinen, parken en historische lijnen. “Dit levert een compacte en levendige stadswijk op. Niet in een strak voorspelbaar grid, maar met verspringende bouwblokken, pleintjes en intimiteit”, vervolgt Haak.



Door zijn omvang en dichtheid is Merwede een uniek milieu, met een eigen identiteit. De wijk is opgebouwd uit stoere stadsblokken die ieder op zich zijn samengesteld uit meerdere panden, schouder aan schouder maar niet gesloten, met name niet richting de groene kanaaloever, waar de blokken zich juist openen.

In de openbare ruimte en in binnentuinen wordt ingezet op zichtbaar en beleefbaar groen. Voldoende en goed geplaatst groen draagt bij aan een gezond leefmilieu. Het tempert zon en wind, biedt beschutting en markeert fijne plekken in de openbare ruimte. “Het is de doelstelling dat mensen in Merwede zo fijn en gezond mogelijk kunnen wonen. Een bewuste keuze voor duurzaamheid en mobiliteit is hier een essentieel onderdeel van”, besluit Haak.

Dit artikel verschijnt in Straatbeeld 1 / 2020. U kunt het magazine hier downloaden vanaf 28 februari.

Meer artikelen met dit thema

De Wenters-banken op de Winterswijkse Markt: op naar de volgende 25 jaar!

7 dec 2023

We schrijven het jaar 1998. Wim Kok was premier. Het thema van de film Titanic, gezongen door Celine Dion, was…

Lees verder »
descriptionArtikel

Houten zitdekken voor groen Forumplein in Maastricht

2 dec 2023

Het Forumplein in Maastricht (pal voor het MECC) is onlangs herontwikkeld. Het is een groene en uitnodigende…

Lees verder »
flash_onNieuws

Utrecht wil Zuidpoort groener en gezonder maken

1 dec 2023

Meer ruimte voor fietsers en voetgangers in het steeds drukkere gebied tussen Ledig Erf en Rotsoord en omgeving…

Lees verder »
rrrrrrrrrr
descriptionArtikel

Toekomstgericht bestraten met de KlinkerKei 70

1 dec 2023
De mooiste en meest authentieke straten, pleinen en binnensteden van Nederland herken je bijna altijd aan hun…
Lees verder »
descriptionArtikel

Robuuste lichtmasten voor Vliedpark Middelharnis

17 nov 2023

Een heerlijke avondwandeling maken met…

Lees verder »
descriptionArtikel

Utrecht: behoefte aan meer groen en zorgen om veranderende stad

5 okt 2023

De inwoners van Utrecht willen meer groen, meer ruimte om elkaar te ontmoeten en vinden het prima als er meer…

Lees verder »
eee
descriptionArtikel

In heel Utrecht zijn straks stukjes Domtoren te vinden

5 okt 2023
De Domtoren in Utrecht, wie kent hem niet. Het imposante gebouw wordt momenteel gerestaureerd en de stenen die van…
Lees verder »
descriptionArtikel

Straatmeubilair zorgt voor de beleving van de openbare ruimte in een stedelijke omgeving

28 sep 2023

Van een centrum van de buurt naar een centrum op stedelijk niveau, dat was het streven van de transformatie van…

Lees verder »