De gemeente Bernheze heeft in samenwerking met adviesbureau Kragten een omgevingsvisie ontwikkeld die uniek is in Nederland. Met een uitgesproken focus op gezondheid en brede participatie van de gemeenschap, biedt deze visie een inspirerend voorbeeld van hoe een gemeente haar toekomstige leefomgeving op een gezamenlijke manier vormgeeft. Ruben Senden, werkend aan gebiedsontwikkelingen bij Kragten, vertelt over het proces en de vernieuwingen die de gemeente Bernheze met deze visie in gang heeft gezet.
Omgevingsvisie Bernheze: gezondheid en gemeenschap centraal

Inspelen op de Omgevingswet
De Omgevingswet, in januari 2024 ingevoerd, verplicht elke bestuurslaag (het Rijk, de provincies en de gemeenten) in Nederland tot het opstellen van een omgevingsvisie. De gemeente Bernheze heeft deze wet omarmd als een kans om verder te kijken dan alleen fysieke ruimte: ze verbindt thema’s als mobiliteit, duurzaamheid en gezondheid. Ruben Senden, die sinds de start betrokken was bij het project, licht toe: “Bernheze koos bewust voor gezondheid als leidend thema. Hiermee wil de gemeente niet alleen inspelen op ruimtelijke ontwikkelingen, maar ook preventief bijdragen aan de gezondheid en welzijn van haar inwoners.”
Gezonde structuren en positieve gezondheid
Het unieke aan de omgevingsvisie van Bernheze ligt volgens Senden in de nadruk op het concept ‘positieve gezondheid’. Het doel is om een omgeving te creëren waarin inwoners worden gestimuleerd tot gezonder gedrag. “Het gaat verder dan esthetiek; groenvoorzieningen verminderen bijvoorbeeld hittestress en nodigen uit tot bewegen. Hiermee verlaagt de gemeente indirect de toekomstige zorgvraag en de daarbij behorende kosten, door preventief op gezondheid in te zetten.”
In de praktijk betekent dit dat Bernheze investeert in ‘groene gezonde structuren’ - zones die actief worden ingericht met veel groen. In de structuren ligt de nadruk op actieve mobiliteit, zoals fiets- en wandelroutes. “Door de focus op groen, gezondheid, biodiversiteit, klimaatadaptatie en recreatie in deze gebieden, hoopt de gemeente een omgeving te creëren die bijdraagt aan het welzijn van mens, dier en plant.”
Groene gezonde structuren: de verbinding met de toekomst
De groene gezonde structuren in Bernheze zijn gebaseerd op de landschappelijke kenmerken van de gemeente, zoals het beekdallandschap en de dekzandgronden. Hierdoor is een plan ontstaan dat past bij het landschap en bovendien veerkrachtig is voor klimaatveranderingen. De vijf dorpskernen – Heesch, Nistelrode, Vorstenbosch, Heeswijk-Dinther en Loosbroek – zijn via deze groene structuren verbonden. “Mensen kunnen straks via een groene route naar natuurgebieden of recreatieve bestemmingen reizen, wat een positieve invloed heeft op zowel hun gezondheid als op het milieu.”
Uitgebreid participatieproces
Een ander opvallend aspect van deze omgevingsvisie is de intensieve participatie. De gemeente stelde de visie samen met meer dan 120 partners op, waaronder inwoners (ook kinderen), bedrijven en maatschappelijke organisaties. “Deze partners van de gemeente konden in verschillende dialoogsessies hun ideeën, wensen, dromen en zorgen delen en zo rechtstreeks invloed uitoefenen op de inhoud van de visie,” vertelt Senden. “De partners hebben het omgevingsconvenant ondertekend, dat maakt het echt een visie van onze partners en de gemeente samen. Voor Bernheze was het essentieel om de visie echt samen met de gemeenschap te creëren.”
Van theorie naar praktijk: de kracht van (lokale) samenwerking
Kragten adviseerde en ondersteunde Bernheze in dit hele proces. De actieve houding in het participatieproces van de gemeente ontketende de lokale kracht op de hier passende wijze. “Als adviesbureau konden wij vooral de expertise op participatie, het ontwerp, het kaartmateriaal en de planning verzorgen. Dat gaf de gemeente Bernheze de flexibiliteit en ruimte om het participatieproces echt vorm te geven naar hun wensen”, licht Senden toe. “Daarin werkten we goed samen en vulden we elkaar goed aan. Dat gold niet alleen voor het projectteam, ook tussen afdelingen van de gemeente en Kragten werd onderling samengewerkt. Dit was bijvoorbeeld het geval bij het creëren van een interactieve kaart waar inwoners hun favoriete plekken konden markeren. Deze kaart is meegenomen in de definitieve plannen.”
Lessen voor de toekomst
Het project kende ook uitdagingen. Zo bleek het vooraf plannen van een dergelijk dynamisch proces lastig. Flexibiliteit en het vermogen om bij te sturen zijn volgens Senden essentieel bij complexe gebiedsontwikkelingen en zo ook bij het opstellen van een omgevingsvisie. “Een project als dit leert je om ruimte te laten voor onverwachte veranderingen, zowel in de planning als in het budget.”
Daarnaast benadrukt hij het belang van nauwe samenwerking en relatiebeheer: “Omdat we intensief samenwerkten met de gemeente, hebben we effectief als één team gewerkt; een echte coproductie. In de toekomst willen we in de beginfase meer tijd inplannen voor het opbouwen van relaties en het afstemmen van verwachtingen. Dit betaalt zich uiteindelijk altijd uit.”
Inspiratie voor andere gemeenten
“De gemeente Bernheze en Kragten hebben samen met de partners gewerkt aan een stevige omgevingsvisie met ambitieuze doelen waarin we echt laten zien dat het anders kan. De weg hiervoor werd vrijgemaakt door aan de voorkant de opgaven concreet te formuleren en in een intensief participatieproces samen te zoeken naar de kansen voor de gemeente met veel aandacht voor de gezondheid van haar inwoners.”
Senden kijkt tevreden terug: “Dit project heeft niet alleen geleid tot een visie voor 2040, maar ook tot een sterkere relatie tussen de gemeente en haar inwoners. We hopen dat andere gemeenten zien hoe waardevol het kan zijn om bewoners vanaf de eerste stap actief te betrekken en te investeren in een gezonde leefomgeving.”
Kragten
Herten
088 336 6333
kragten.nl
Bij het thema van dit artikel betrokken organisaties
Meer artikelen met dit thema
Slim stroombeheer verbetert efficiëntie en duurzaamheid in de openbare ruimte
10 feb om 09:23 uurNeem vaker de trap!
12 feb om 11:07 uurHet is gezond om vaker trap te lopen. In de openbare ruimte zijn er genoeg mogelijkheden om dat te doen.…
Twintig kilometer circulair asfalt op dijk tussen Tiel en Waardenburg
7 feb om 08:38 uurDe dijk tussen Tiel en Waardenburg voldoet niet meer aan de huidige veiligheidseisen en moet worden versterkt.…
Apeldoorn investeert in klimaatbestendige binnenstad
5 feb om 13:40 uurDe gemeente Apeldoorn zet een belangrijke stap in de vergroening van de binnenstad. Met de aankoop van een pand…
De tien lessen van smart lighting
3 feb om 14:15 uurBij het verslimmen van je openbare verlichting gaat het niet primair om slimme techniek, al klinkt het wel zo.…
Ontmoet de complete infrasector op Infra Relatiedagen 2025
3 feb om 10:42 uurVan 11 tot en met 13 februari transformeert de Evenementenhal Hardenberg tot dé ontmoetingsplek voor de grond…
35 jaar inzet voor veilige en innovatieve speelruimtes
31 jan om 09:10 uurSpeelplan vierde in 2024 haar 35-jarig jubileum en blijft zich onverminderd inzetten voor veilige speelplekken…
City Deal 'Een slimme stad, zo doe je dat’ afgesloten
24 jan om 16:05 uurIn Amersfoort is donderdag 23 januari jl. de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ officieel afgesloten.…