Less is more: vrij zicht op de nacht
Minimaal ingrijpen
nachtaktiv ontwierp voor deze stadse campus een lichtplan dat inzet op minimaal ingrijpen. Reto Marty verwoordt het zo: “In het ontwerp fungeren terughoudende lichtelementen, helder gedefinieerde 'porties licht' en de duisternis zelf als middelen om het licht te ensceneren – waarmee we zowel voldoen aan alle eisen van veiligheid en oriëntering, maar ook zorgen voor het welbevinden, en de sociale kwaliteiten van de openbare ruimtes verhogen.”
Urbaan en groen
Het ontwerp van nachtaktiv haakt aan op het stedenbouwkundige masterplan van KCAP voor de Hönggerberg. Daarnaast houdt het ontwerp vast aan de richtlijnen uit het “Plan Lumière” van de stad Zürich. Daarin pleit de stad sinds 2004 voor kunstlicht dat het eigen karakter en de kwaliteit van stedelijke locaties onderstreept en sterkt. Bij de campus waren dat volgens nachtaktiv het autonome, urbane karakter van het terrein en de ligging tussen het groen van Hönggerberg en Käferberg. Het lichtplan brengt die eigenschappen samen in een nachtbeeld dat de identiteit van de verschillende openbare ruimtes op de campus onderstreept en het terrein met licht terughoudend inbedt in het landschap.
Ruimtelijke lichtkarakteristieken
Het lichtmasterplan (2011) van nachtaktiv herleidde de campus tot vier ruimtelijke categorieën, elk met een eigen signatuur – en een bijpassende verlichting: het centrale plein, de straten, de lokale pleinen en de ringcontour rondom de campus.
nachtaktiv beschouwde het centrale plein als het hart van de campus en onderstreepte met licht de openbare functie. Remo Marty: “Op deze locatie draait het om communicatie en oriëntering. Om die functies ook 's nachts mogelijk te maken, kreeg het plein lichtaccenten in de vorm van steeds in groepen van drie geplaatste lichtmasten.” Die zogeheten “wohnraum” lichtmasten ontwierp Marty speciaal voor de campus, samen met BURRI publicelements.
Vrij zicht op de nacht
Terwijl de straten werden voorzien van een ritmische opeenvolging van lichtelementen als begeleiding, gaf Marty de lokale pleinen met beeldbepalende lichtelementen ieder een eigen uitstraling en identiteit. De smalle ringcontour rondom de campus, 's avonds veel gebruikt door voetgangers en fietsers, verbindt het ETH-terrein met het landschap van de Hönggerberg. Marty: “Hier goldt: licht dat niet verblindt, met een laag standpunt voor vrije vergezichten en een onbelemmerde blik op de nachtelijke hemel.”
Warmwit LED
Het lichtmasterplan van nachtaktiv is sinds 2011 in uitvoering en de campus-belichting groeit mee met de expansie van de bebouwing op het ETH-terrein. Voor het plan werd vooraf een 'familie' van lichtelementen ontworpen en viel de keuze op LED in een warmwitte lichtkleur. Marty: “LED was destijds niet vanzelfsprekend, maar is een goede keuze gebleken. De inzet over het gehele plan verleent de campus eenheid en identiteit, en het energieverbruik is met 74 procent gereduceerd – bij een groter aantal lichtelementen.”
Ontwikkelingsvisievoor de Hönggerberg
Het lichtmasterplan van het Züricher lichtbureau nachtaktiv haakt aan op de ontwikkelingsvisie die het Nederlandse KCAP maakte voor het campusterrein op de Hönggerberg. KCAP beschouwt de universiteitscampus als interface tussen wetenschap en maatschappij, een plek waar bedrijfsleven, politiek en wetenschap eenwisselwerking aangaan. KCAP koos voor een autonoom campusterrein, fysiek niet gekoppeld aan de stad Zürich, maar verdicht en getransformeerd tot nieuw stedelijk gebied dat niet meer exclusief in gebruik is bij de universiteit.
In het gebied staan behalve onderzoeks- en onderwijsgebouwen ook woningen voor studenten en personeel, een gastenverblijf, sportvoorzieningen, kinderopvang, winkels en eetgelegenheden, een congrescentrum, een bibliotheek en ruimtes voor bijeenkomsten en tentoonstellingen. Dat alles met behoud van de landschappelijke kwaliteiten van de Hönggerberg. KCAP zette die ontwikkelingsvisie om in een plan meteen dicht weefsel van kleine en grote gebouwen, aan pleinen, hoven en tuinen.
Projectgegevens:
Opdrachtgever: ETH Zürich, Rainer E. Brandstätter, Immobilien, Zürich
Lichtontwerp: nachtaktiv, Zürich
Ontwerpers: Reto Marty, Viviane Durussel, Inga Marty
Producten: projectgebonden productfamilie door ewo, Kurtatsch (Italië); staande verlichting "wohnraum", naar ontwerp van Reto Marty door BURRI public elements AG, Glattbrugg (Zwitserland)
Uitvoering: vanaf 2011
Dit artikel is verschenen in Straatbeeld 04/2019. Lees meer van Straatbeeld in onze bibliotheek.
Bij het thema van dit artikel betrokken organisaties
Meer artikelen met dit thema
Er zit muziek in het circulaire materialendepot van Haarlemmermeer
8 jan om 13:51 uurEen succes, zo betitelt de gemeente Haarlemmermeer het circulaire materialendepot, dat ze in 2023 in gebruik…
Groningen wil meer regie op plaatsen laadpalen elektrische auto's
8 jan om 10:50 uurDe gemeente Groningen heeft eind december haar eerste door de gemeente zelf geëxploiteerde laadpaal voor…
Slimme verkeerslichten wijzen fietsers snelste weg in Breda
5 jan om 16:13 uurLang voor een stoplicht moeten wachten kan voor fietsers een reden zijn om alsnog door rood te fietsen. Met…
Revealing Art, AI and Tech als thema van Amsterdam Light Festival
14 dec 2023Tot en met 21 januari vindt in Amsterdam het Amsterdam Light Festival plaats. Het thema van de twaalfde editie…
Kinderen co-ontwerpers kleurrijke kruispunten in Zwolse wijk Stadshagen
14 dec 2023Wat gebeurt er als we kinderen de baas maken in het verkeer? In de Zwolse wijk Stadshagen was dat in september…
Vrijwel alle Amsterdamse straatverlichting met energiezuinige ledlampen
12 dec 2023Eind 2024 bestaat de openbare verlichting in Amsterdam voor 97 procent uit ledverlichting. De gemeente trekt…
‘Wij verbinden mensen met data, data met mensen en data met data’
12 dec 2023Bij het beheer van de openbare ruimte staan we voor flinke uitdagingen. Wateroverlast, droogte, hittestress en…
Steun bewoners voor groen beheer in Groningen
12 dec 2023Minde zwerfafval en meer groenonderhoud. Zo zou het beheerbudget moeten worden verdeeld als het aan de inwoners…